MAXAAD SHIRIB KA TAQAAN? Q:2AAD
Asal ahaan suugaantu waa laba qaybood, mid dhawaq iyo cod keliya leh, sida :Gabayga, Guuroowga, Geeraarka, Jiiftada, masafada, Hees IWM.
Qaybta kale, waxay leedahay Dhawaq codeed, Jiib, Jaan iyo Booddo u gooni ah sida:Shiribka, Wilaseqada, Waalada, Dhaantada, Barriyada, Sayliciga, Jaandheerta, Suroowga, Gableey Shinbirta, Beerreeyda, Baloolleeyda, Saarka, Batarka, Kabeebey, Hirwada, iyo Buraanburka. Kuwanqaar badan oo ka mida waa Ciyaaro .
Haddaan intaas kaga imaado faallada iyo falanqaynta guud iyo kala duwanaanshaha abtirsiimada suugaanta, aan u daadego ujeedka iyo dulucda qoraalka oo ku saabsan Shiribka.
Shirib xow yahay?
Shirib eray ahaan wuxuu kuu tilmaamayaa shir ama kulan lagu wada hadlayo ama bandhig dhaqameed, sidaa awgeed, waxaa la yidhaahdaa meeshii socodku ku bato ama la isaga daba noqnoqdo Shirib ama shirbayn,
Shiribku ka suugaan aan qof walliba ma haweysan karo, waa hubaal inaysan u sahlanayn qof walba inuu sameeyo, haddii aanu aqoon fiican u lahayn habdhaca iyo khaafiyadiisa gaarka ah. Waxaa keliya oo shirbi kara qof aqoon durugsan u leh oo farshaxannimadiisa kuna xeeldheer.
Sidaan soo xusnayba, Shiribka waxaa lagama maarmaan ah inuu ka unkamo ugu yaraan laba meeris, halka suugaanta kale hal meeris keliya awood u leeyahay inuu meel istaago, marka laga reebo Gabayga iyo Guurowga.
haddaba Shiribka maadaama aan hal meeris keliya buuxin karin muggii iyo dhumucdii Shiribka, oo haddaan la helin meeris ama tuduc labaad oo tiirisa isla ujeedkiina ka hadlaysa duluc iyo tusaale is qeexaya.
Haddaan xarafka laga unkay Shiribka uusan meeriska galin laba kol ugu yaraan, waxaa ka dhalanaya deelqaaf iyo meeris jaban oo ku yimaada miisaanka iyo khaafiyadda Miisaanka shiribka.
Inta badan Shiribku waa 8-8 alan balse, sida ugu quruxda badan uguna habboon waa in Shiribka xarafka
laga billaabayo laba jeer soo galo, waana farshaxannimada ugu sarreysa, way dhacdaa in mararka qaarkood laga maarmo, balse, bilicdiisa ayaa maax dumaysa.
Shiribku wuxuu ka mid yahay suugaanta murtida iyo mugga weyn, ee geyigeena aad looga xiiseeyo, inkastoo ay jirto in gobollo gaara aad looga adeegsado Shiribka, haddana, waa laga wada yaqaan inta Soomaalidu degto gebi ahaan, Shiribka waxaa inta badan laga adeegsadaa ama si gaara u adeegsada Gobolada dhexe [Mudug, Galguduud iyo Hiiraan] labada Shabeelle iyo Banaadir.Haddaba, aan soo qaadano tusaalayaal dhawr ah.
(1) Reer Todobaatan waa tageen
Talo nin Tuur laheey u taal.
(2)Dhulkaani dadka waw dhaxays
Dhiishaase ninba meel dhigtaa.
Reer Todobaatan waa tageen Talo nin Tuur laheey u taal
Wuxuu ula jeedaa Laashinku halkan in waayeelkii socdeen, oo badankoodii galbadeen, geeri ama gabow, taladuna u taallo nin Tuur leh.“Tuur”ku waa timo badan oo sidii dhaqanku ahaa dhallinyaradu daysan jirtay waagii hore.
“Tuur” waxaa kaloo adeegsadaa wax walboo soo taagan kuusan isu tagay, waxaa la yiraa: “Tuur Carro ah” ee halkan loogama jeedo “Tuur” oo ah dhabar godnaanta.murtidan waxay ina hogga tusaysaa in mar walba is bedelka laga sugayo dhallinyarada iyo barbaarta.
Dhulkaani dadka waw dhaxays, Dhiisaase ninba meel dhigtaa
Dhulka Ilaahay sameeyey dadka wuu ka dhaxeeyaa, balse, qof weliba meel u gaar ah ayuu deegaan ahaan iyo dal ahaan u leeyahay, waxay xigmaddani ina baraysaa in adduunka kala duwanaanshaha deegaamada dalalka dibadda iyo gudaha laftiisa in deegaan walba dad u gaar ahi dego, oo Eebbe ku abuuray oo hantidooda ka dhigay, waa hadal kooban oo xambaarsan halmuceed mug iyo miisaanba leh.
Shiribku waa dhambaal suugaaneed laysugu gudbiyo farriimo xanbaarsan murti iyo xigmad aan laga dhergayn. Haddii aan tusaale kooban ka soo qaadanno meerisyadan hoos ku qoran, waxaad ogaan qoto dheerida murtida iyo miisaanka ku dhex jira inaan la dhayalsan karin.
1.Saddex walxaato Ya ku taal, sadex kaleeto yeeli mee
2.Yuhuuda gaalo la yiraah, Yaasiin aqrista yeeli mee!
3.Yaxaas galbeedna yeeli maa, hortiisa yuulaxyuulaxey
4.Yaasiin madoone yeeli maa, Yibir ku yaal yaddawga gooy.
Meerisyadan waxay xanbaarsan yihiin macne weyn, laga yaabee inaan qofku hore ka fahmin, haddaanu Shirib aqoon ahayn ama loo faahfaahin. Bal aan faallo kooban ka bixiyo saddexdan meeris ee shiribka ah.
Yuhuudda gaalo la yiraah yaasiin aqrista yeeli mee
Yuhuuddaoo aan wada naqaan waxaan wada ognahay i naysan ka suuragalayn sida Abwaanku sheegay in haddii Kitaabka Eebbe loo keeno inay aqristaan aysan rabin, oo horeba u diideen, waayo waa caddowga ugu weyn uguna neceb diinta Islaamka .
Yaxaas galbeedna yeeli maa hortiisa yuulax yuulaxey
Yaxaas galabnimo webi ama casar iska dabaalo isaga oo gaajaysan yeeli mayo, wuxuu ka xigaa inuu laba kuu kala jaro ama weerar ba’an kugu soo qaado, badbaadadase Allaa haya, isagase talada uguma jirto inaad iska dabaalato, adigoo nabad qaba.
Yuulax yuulaxax caalashaan inaad isaga hor xaragooto ama laafiyooto, waana fal tilmaamaya dhaqdhaqaaqa dabaalashada ama oo la mid ah dhawaqyada aan codayno af Soomaali ahaan, Miririqlayn, Furdug, qardadac iwm
Yaasiin madoone yeeli maa yibir ku yaal yaddowga gooy
Yaasiin ma doone waa Mas [Wed la soo bax] ama [Mar soo bax] qoloba si u taqaan.Yibir waa cayayaanka xoolaha iyo xayawaanka kale cuna, oo muddo ku dhegganaada waxaa kale oo loo yaqaana [Gafane].
Haddaba qofna ma awoodaa inuu Gafane mas halisa sankiisa ku dhaggan ama dushiisa saaran inuu gacanta kaga soo gooyo? Mas aan dhulba dhicin isagoo wax dila maahee, inaad gacantaada adigu la doonatid taasina waa mid aan la arag.
Sadexdaa meeris ayaa waxay xanbaarsan yihiin xigmadda intaa qarada le eg, oo ah sadex waxyaabood oo ay adag tahay suuragalnimadoodu.
La soco qaybaha kale ee qormada.
Cabdiraxiim H. Galayr
